Toen de Amerikaanse regisseur Stanley Kubrick op 7 maart 1999 op zijn zeventigste overleed, had hij dertien langspeelfilms op zijn naam staan. Zijn debuut Fear and Desire heeft hij later afgedaan als een jeugdzonde en hij heeft ervoor gezorgd dat de film niet meer vertoond kon worden, vandaar dat hij ook niet in deze retrospectieve zit. De overige twaalf films vormen samen een van de meest indrukwekkende en coherente oeuvres in de geschiedenis van de zevende kunst. Zijn films bevatten enkele van de bekendste scènes in de filmgeschiedenis en sommige zijn zelfs doorgedrongen in het collectieve geheugen. Denk aan Jack Nicholson met bijl in The Shining en zijn grijnzende “Here’s Johnny!”, het gebruik van de Negende symfonie van Beethoven in A clockwork orange, of ettelijke scènes uit 2001: A space odyssey (de overgang van het opgeworpen bot naar een zwevend ruimtetuig, de opstand van de computer HAL of de geheimzinnige monoliet).
Kubrick stond bekend om zijn onverzadigbare controlezucht. Voor Killer’s Kiss schreef hij het scenario, produceerde en monteerde hij de film, en stond hij achter de camera. Hij was natuurlijk ook de regisseur. Later hoefde hij niet zoveel functies officieel te vervullen om een film volledig naar zijn hand te zetten. Zijn zoektocht naar de perfecte take was al even legendarisch: soms liet hij zijn acteurs tientallen en tientallen keren dezelfde scène overdoen, tot ze, zo wil de mythe, ten prooi vielen aan uitputting.

CINEMATEK presenteert deze retrospectieve naar aanleiding van de tentoonstelling Stanley Kubrick - Photographer in de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België. De Amerikaan begon zijn carrière immers als fotograaf, onder meer voor het legendarische magazine 'Life'. Zijn films blinken dan ook uit door hun krachtige visuele vertelstijl. Zijn shots kunnen zo ingekaderd worden als uitmuntende foto’s, maar hij is evengoed een meester van de camerabeweging: van de shots waarin Kirk Douglas in de loopgraven gevolgd wordt in Paths of Glory tot de fabuleuze Steadicamshots in The Shining.
Kubrick heeft geslaagde adaptaties op zijn naam staan van romans (Lolita, The Shining) of een novelle (Eyes wide shut) die te boek stonden als niet te verfilmen. Misschien wel omdat hij besefte dat respect voor het basismateriaal niet hetzelfde betekende als het slaafs volgen van het bronmateriaal. Dat liep parallel met zijn opvatting over cinema. Een film lag voor Kubrick dichter bij muziek dan bij literatuur. “Een film”, zo vertelde hij eens, “moet een evolutie van gevoelens en stemmingen zijn. De betekenis die achter de emoties ligt, komt pas later.”

Stanley Kubrick draaide vier antioorlogsfilms (Fear and desire, Paths of glory, Dr Strangelove, Full Metal Jacket), twee toekomstvisioenen, het ene optimistisch (2001: A space odyssey), het andere pessimistisch (A clockwork orange), twee misdaadfilms (Killer’s Kiss, The killing), een horrorfilm (The Shining), twee historische drama's (Spartacus, Barry Lyndon) en twee films waarin de hoofdpersonages naar niet voor de hand liggende liefde hunkeren (Lolita, Eyes wide shut). In de meeste van die films worden de hoofdpersonages geremd door de grenzen die hun omgeving of de samenleving hen oplegt. Een onblusbaar verlangen naar vrijheid drijft veel van Kubricks (anti)helden. Dat ze daarbij vaak tegen die grenzen aanbotsen en geblutst achterblijven is al even typisch voor het door de band genomen weinig opbeurende wereld- en mensbeeld van een van ’s werelds grootste regisseurs.

Ontdek hier de volledige programmatie.